Evcil Kuşlarda En Sık Rastlanan Yaralanmalar Ve İlk Yardım
EVCİL KUŞLARDA EN SIK RASTLANAN YARALANMALAR VE İLK YARDIM
Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağًlığı ve Hastalıkları Uzmanı
(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)
Kuşlar uzun süre hastalıklarını gizleyebilmektedirler. Eğer vahşi ortamda, düşkünlük veya hastalık belirtileri gösterirlerse, onlar kolay bir hedef olacaktır. Ev yaşantılarında da kuşların bu huy ve alışkanlıkları devam etmektedir.
Kuşun sağlığını izlemenin en kolay yollarından biri aylık düzenli tartılmasıdır. Kuş kilo kaybediyor ve yeni bir beslenme programı uygulanmıyorsa, neden muhtemelen gıda değil hastalıktır. En sık görülen yaralanmalar veya hastalıklardan bazıları, evde bakım talimatları yazımız-da listelenmiştir.
Kanamalı Tüy Kırılmaları
Kanamalı tüy kırılmasıyla kan kaybının pek çok nedeni olabilir. Tedavi nispeten kolaydır. Evde kanamayı durduran özel toz veya un kullanılabilir. Hekime giderken bir gazlı bez ya da pansuman pet ile minimum basınç uygulanmalıdır. Hekim kırık tüyü koparır. Bu işlem evde denenmemelidir. Öncelik kanamanın durdurulmasıdır.
Kedi ve köpek Saldırıları
Kuş ilave bir stres altında kalmaması amaıyla sessiz ve sakin bir ortama alınmalıdır. Başka bir şok yaşamaması için özen gösterilmelidir. Kanama söz konusuysa steril bir gazlı bez ile doğrudan basınç uygulama-lıdır(tampon yapılmalı). Ancak rahat nefes almasına özen gösterilmelidir ve hemen hekime gidilmelidir.
Kemiklerde kırık olup olmadığı kontrol edilmeli. Bir kanadı kırık, kanat çırparak daha fazla hasar oluşmasını önlemek için her iki kanat gazlı bez ve bant ile vücuda gevşekçe sarılmalıdır. Sarma sıkı yapmamalıdır. Diğer kemiklerde (kafatası, bacaklar) kırık ise, daha fazla zarar oluşabilir Ancak bu hekime ulaşana kadar bir önlem olmadır. Evde tedavi etmeye kalkışılmamalıdır.
Küçük Yara ve Sıyrıklar
Eğer bu tür yara ve sıyrıklara bir hayvanneden olmamışsa,kana-masız, küçük ve yüzeysellerse, betadine veya chlorhexidine ile yaratemiz-lenmelidir.Herhangi bir pislik veyatüyleritemizlemek ve çıkarmak için bircımbız kullanılır.Sonraküçük bir miktarantibiyotik merhemuygulanmalı-dır. Birkaç güniçindeiyileşir. Kuşun gagalayıp didiklemesinemani olun-malıdır.
Dilde Kanama
Dilde birçok damar bulunur ve yara varsa bol bol kanayabilir. Hemen hekim yardımı alınmalıdır.
Tırnaklarda Kanama
Tırnağa kanamayı kesici taş veya toz uygulanmalı. Kanamanın bir kaç dakika içinde durması gerekir. Durmazsa hekime gidilmelidir.
Solunum Güçlüğü
Nefes alma sorunu acil durum olarak kabul edilmelidir. Eğer kuş nefes almada güçlük yaşıyorsa, ilk iş bir tıkanıklık olup olmadığını anlamak için burun deliklerinin kontrol edilmesidir. Dışta bir tıkanma (örneğin sü-mük vb ) tespit edilmesi halinde, nemli bir bezle silinir. Tohumlar veya kir gibi herhangi bir diğer tıkanıklıklar araştırılmalıdır. Burun anatomisi olduk-ça komplikedir. Ciddi bir sorun yaşamamak için hekime gidilmelidir.
Nefes nefese veya açıkağız korku, egzersiz ya da aşırı sıcaklık ne-deniyle olabilir. Ortamdaki aşırı ısı kuşlarda sıcak çarpmasına sebep olur. Bu durumlarda, kuş kanatlar açık, nefes nefesedir ve kollaps halindedir. Kuşun serin ve sessiz bir yerde kalmasını sağlanmalıdır. Serin su ile kuşa sisleme yapılır ve serin ıslak havlu üzerine konulur. Kuşu çok hızla fazla soğutulmamalıdır. Başka bir tedavi gerekli olup olmadığını belirlemek için hemen hekime başvurulmalıdır.
Yanıklar
Yanık bölge üzerine birkaç dakika serin su tutun. Daha sonra gazlı bez ile nazikçe kurulanmalı ve soğuk kompres uygulanmalıdır.Yanık ciddi veya yaygın ise, kuş şoka girebilir. Bu yüzden hekim görmelidir.
Üşüme, Soğuk
Havluya sarılmışsıcak suşişesi veya birısı lambası ile, sıcak bir ortam sağlanmalı. Kuşun yanmamasıiçin çok dikkat edilmelidir.Yaklaşık 28- 32º Csıcaklıktatutulmalı. Üşüme nedenini belirlenmelidir. Buhastalık veyayaralanmaya(şok) bağlı ise,vhekimyardım isteyin.
Zehirlenmeler
Bir teflon kaplı mutfak eşyasının ısınması sonu yaydığı toksik dumanları solunması halinde, iyi havalandırılan bir alana kuş çıkarılmalı ve hemen hekime başvurulmalıdır..
Kuş böcek spreyleri gibi bir zehirli bir maddeyle ile temas ettiyse, hemen yıkamalı ve hekime gidilmelidir
Kuş bitki veya bir ev temizleyici maddeden içmiş ise maddenin adını kaydedilmelidir. Zehirleme şüphesinde hemen hekime başvurulmalıdır. Kuşun ağırlığı ve ne kadar tükettiği bilinmelidir.
Özet olarak
Bir yaralanma veya hastalık halinde, yapılacak ilk şey daha fazla yaralanmayı önlemektir. Sonra daha ileri tedavi türü gerekliği saptamak için hekim başvurulmalıdır. Acil durumlarda Kuş için bir ilk yardım çantası temin edilmelidir
ÖNERİLEN KAYNAKLAR
- Demirözü, K.(2012):Süs Kuşları Hastalıkları XII, Evcil Kuşlarda Yıllık Check Up’ın Önemi. Kasım.2012,https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=34661 , Çiftlik Dergisi, 2013;351(64-65) yayınlandı.
- Demirözü, K.(2012): Süs Kuşları Hastalıkları XV, Evcil Kuşlarda Bakım: Kanat, Gaga, Tırnakların Kesimi ve Banyo Nasıl Yapılmalı? URL: https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=35033, 29.Kasım.2012 yayınlandı.
- Demirözü, K.(2012): Süs Kuşları Hastalıkları XVII, Kuş Dışkılarının Günlük Gözleminin Sorunların Erken Tanısındaki Önemi. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/ ?p=47526 20.102013 yayınlandı.
- Demirözü, K.(2015): Süs Kuşları Hastalıkları XVIII, Kuşların Davranış Sorunlarının Sebepleri Ve Muhtemel Çözümleri. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=75960 , 04.06. 2015 tarihinde yayınlandı.
- Demirözü, K.(2015): Süs Kuşları Hastalıkları XXXII, Papağangillerde Gaga ve Tüy Hastalığı. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=7200702.2015 ve https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=87525, 10.03.2016 yayınlandı.
- Demirözü, K.(2016): Süs Kuşları Hastalıkları XXXV, Evcil Kuşların Hastalığı Nasıl Fark edilir? Hastalık ve Belirtileri Nelerdir? https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=94681, 06. 2016. Yayınlandı.
- Demirözü, K.(2016): Süs Kuşları Hastalıkları XXXVI, Evcil Kuşlarda Teflon Zehirlenmesi (PTFE Toksikosisi). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=98616 08.2016 tarihinde yayınlandı.
- Demirözü, K.(2017): Süs Kuşları Hastalıkları XLII, Evcil Kuşların Güvenliği İçin Alınacak Önlemler. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=110040, 15.02.2017 yayınlandı.
- Demirözü, K.(2017): Süs Kuşları Hastalıkları XLIII, Evcil Kuşlarda Kırılmış Kanamalı Tüylere İlk Yardım. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=111416032017 yayınlandı.
- Demirözü, K.(2017): Süs Kuşları Hastalıkları XLIV, Evcil Kuşlarda Acil Durumlar. URL: https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=112630, 04.2017 tarihinde yayınlandı.
- Demirözü, K.(2012): Süs Kuşları Hastalıkları L, Evcil Kuşlar İçin İlk Yardım Çantası Nasıl Olmalı?
- Demirözü, K.(2013): Süs Kuşları Hastalıkları LI, Evcil Kuşlarda Stres, Sıcak Stresi ve Sıcak Çarpması. https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=43162. 15 07.2013 ve Çiftlik Dergisi 354(58-59),yayınlandı.
