Fransa’da Kuş Gribi Aşılama Kampanyası
Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Fransa’da kuş gribi aşılamasının ilk yılı, HPAI ile mücadelede önemli bir dönüm noktası oldu.
Ekim 2023’te Fransa, ülke çapında bir aşılama kampanyası başlatarak çok patojenik kuş gribi (HPAI) ile mücadele etmek için iddialı bir yolculuğa çıktı. Fransız Tarım ve Gıda Güvenliği Bakanlığı’nın öncülüğünde yürütülen bu kampanya, kuş gribinin kümes hayvancılığı sektörü üzerindeki yıkıcı etkilerini azaltmayı ve halk sağlığını korumayı amaçlamaktaydı.
Aşılama ihtiyacı
Fransa’nın bir aşılama stratejisi uygulama kararı, son yıllarda tekrarlayan ve ciddi HPAI salgınlarından kurtulma gereksimindendir. Avrupa’nın son on yılda 5 büyük kuş gribi krizi yaşaması, 2016/7’de 13 milyon, 2020/1’de 22 milyon ve 2021/2’de 46 milyon kanatlının itlaf edilmesi, Fransa’da çoğunun ördek 4,5 milyonunun yumurtacının olmak üzere 21 milyon kümes hayvanı itlaf edilmiştir.
Özellikle 20212022 salgını, kümes hayvancılığı sektörünün kırılganlığını göz önüne koymuş ve 21 milyondan fazla hayvanın itlaf edilmiştir. Sektörün zihniyeti ve kültürü, hayvancılık da virusun yayılmasına yol açmaktadır. 2023’te ise 1 milyon yumurtacı ve 200.000 piliç daha imha ve bu da ulusal düzeyde 2021’e göre %4,3’lük bir düşüş demektir.
Ördekler kuş gribine karşı son derece hassas olup virus bombası misali, çok miktarda virus yayarlar. Ayrıca virusun yabani kuş popülasyonlarında devam etmesi, sağlam bir önleyici tedbire olan ihtiyacı daha da artırmıştır.
2022 yılı sonuna kadar erken tespit, enfekte ve önleyici itlaflar, biyogüvenlik gibi geleneksel yöntemler işe yaramadığı düşüncesi giderek ağırlık kazanmıştır. 2022 sonbaharında yetişirici şirketleri, saha Vet. hekimleri ve ilaç şirketlerini katılımı ile kümes hayvancılığı aşılama grubu kurulmuş. Aşılama ve gözetimin pratikteki uygulamaları ele alınarak 5 ayrı senaryo saptanmış ve analizleri kamuoyuyla paylaşılmıştır.
Uygulama ve strateji
1 Ekim 2023’te başlayıp 30 Eylül 2024’e kadar süren aşılama kampanyası, ördekler ve tavuklar da dahil olmak üzere en savunmasız kümes hayvanı türlerini hedeflemiştir. Strateji, çiftlik içi denemelerin ve Fransız Veterinerlik Tıbbi Ürünleri Ajansı (ANMV) ve Avrupa İlaç Ajansı’ndan (EMA) pazarlama yetkisi almış aşıların kullanımının bir kombinasyonunu içermekteydi. Öncelikli hedef, HPAI’nin enfekte çiftliklerden yayılmasını önlemek, kümes hayvanlarının genetik havuzunu korumak ve üretimin sürekliliğini sağlamaktı.
Zorluklar ve gelecek planlaması
Olumlu sonuçlara rağmen, kampanya birkaç zorlukla karşı karşıya kalmıştır. Aşıların bulunabilirliğini ve dağıtımını sağlamak, biyogüvenlik önlemlerini sürdürmek ve aşıların uzun vadeli etkinliğini izlemek sürekli dikkat gerektiren kritik noktalardı. Ek olarak, virusun mutasyona uğrama ve uyum sağlama potansiyeli devam eden bir tehdit oluşturması ve dikkatli gözetim ve uyarlanabilir stratejiler gerektirmekteydi.
Fransa, ileriye bakıldığında, aşılama kampanyasını aynı stratejik yaklaşımla sürdürerek geçen yılın başarıları üzerine inşa etmeyi planlıyor. Odak noktası, kümes hayvancılığı endüstrisini koruma, HPAI’nin yayılmasını engelleme ve halk sağlığını koruma hedeflerinde ilerleme. Aşılamanın ilk yılından edinilen dersler, gelecekteki kampanyaların etkinliğini iyileştirmek ve artırmak için paha biçilmez olacak gibi değerlendirilmektedir.
Kanatlı hayvan aşılama grubu
Ocak 2023’te Fransız hükümeti tarafından koruyucu aşılamayı yürütmek için bir yönlendirme komitesi oluşturmuştur. Ekim 2023’te başlayarak en az 250’den fazla ördek oluşan tüm sürülere (toplam 64 milyon ördek) zorunlu önleyici aşı yapılma sına karar verilmiştir.
Damızlık ördeklerde HPAI aşılamasının gönüllülük esasına dayanmakta ve damızlıkçıların potansiyel ticaret etkilerini, enfeksiyon riskini ve stratejik alanlara yakınlığı göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Yoğun araştırmalar devam etmekte; Muscovy ördeklerinde kalıcı olan daha zayıf antikorlar söz konusu.
Aşılar
Aşı, Devlet ve ördek endüstrileri tarafından ortak finanse ediliyor ve Devlet ilk yıl için %85 karşılamaktadır. Devlet ayrıca enjeksiyon işçiliğinin bir kısmını, veteriner lojistiğini, denetimi, aktif aylık gözetimi ödemekte. Endüstri pasif haftalık gözetimi ve enjeksiyon işçiliğinin bir kısmını karşılamaktadır.
1,2 Milyon damızlık dahil olmak üzere 60 milyon ördek için tahmini toplam maliyet 105 milyon avro olmuştur; bu, HPAI krizinin 2021/2’de Fransa’ya mal olduğu 1,4 milyar avrodan çok daha düşük olduğu belirtilmiştir.
Yağlı adjuantlı inaktif aşı 1 Ekim 2023’te kasaplık ördeklere 10. gün ile 21. gün arasında ve ardından 3 hafta sonra olmak üzere iki kez enjeksiyon yapılarak başlamıştır. Kuluçka çıkışında uygulanabilir. Ancak süreci yavaşlatır ve büyük bir iş gücü gerekir. Rekonbinat canlı aşısı kuluçkada ve ardından 2128 gün sonra yapılmakta ve daha az bir iş gücü gerektirmektedir. Ancak 80°C’de saklanması gibi lojistik zorluklar söz konusudur.
Sonuçlar ve etki
Programın ilk 10 ayında, ülkenin batısındaki 2.230’dan fazla çiftliklerde 45,7 milyon ördek, en az 1 doz aşılanmıştır.
Her çiftliğin aylık veteriner ziyareti yapmasıyla aktif gözetim hayati önem taşır. Ayrıca her işletme 23 ziyaretle 60 swap örnekleri PCR akrediteli laboratuvarlara ulaştırılır. Yetiştirici gözetim yapmak zorundadır ve bu nedenle 5 ölü hayvandan swap almak zorundadır. Bunlar özel veya devlet laboratuvarlarına gönderilebilir. Seroloji, PCR rutininde açıklanmayan viral enfeksiyon olmadığından emin olmak için sürü elden çıkarken yapılmaktadır.
Ekim 2023 ile Temmuz 2024 arasında, 11.000 veteriner ziyareti dikkate alınarak aktif gözetim yoluyla toplam 650.000 numune alınmış. Tüm numuneler HPAI için negatif çıkmıştır. Aynı dönemde, 26.000’den fazla numune yetiştirici gözetim yoluyla kontrol edilmiş ve tüm numuneler negatif çıkmıştır.
Aşılama kampanyasının sonuçları ümit verici olduğu ifade edilmektedir. Önceki salgın verilerine dayanan tahmin modelle mesi, 20232024 döneminde HPAI salgınlarının sayısında kayda değer bir düşüş olduğunu göstermiştir. Beklenen salgınlarda %95,9’luk bir azalma aşılama programının etkinliğini olduğu yönünde görüş hakim olmuştur. Bu başarı, aşılama stratejisinin sonraki yıl da devam etmesi için güçlü bir temel olarak ağırlık kazanmıştır.
Sonuç olarak, Fransa’da kuş gribi aşılamasının ilk yılı, HPAI ile mücadelede önemli bir dönüm noktası gibi görülmektedir. Fransız yetkililer tarafından alınan proaktif önlemler, yalnızca virusun anlık etkilerini azaltmakla kalmayarak, aynı zamanda benzer zorluklarla boğuşan diğer ülkeler için de bir emsal oluşturabilir. Takip eden yıllarda aşılama ve biyogüvenliğe olan bağlılığın tavizsiz devam etmesi, kümes hayvancılığı sektörünün dayanıklılığını ve sürdürülebilirliğini sağlamada kritik önem taşıyacaktır.
Fransa’da ördeklerin yüksek patojenik kuş gribine (HPAI) karşı aşılanması başarılı olduğu bildirilmektedir.
Ekonomik etkileri
HPAI aşısı nedeniyle kümes hayvanı ithalatını resmi olarak engelleyen Japonya, Tayland, ABD, Kanada ve İngiltere ile sorunlar yaşanmaktadır. ABD ve Kanada ile görüşmeler devam etmektedir. Ancak kümes hayvanı eti ve damızlık ihracatçıları için endişe verici bir durumdur.
Özellikle, Son yıllarda görülen 1.300’den fazla salgına kıyasla daha az hasar meydana geldiği dikkat çekiyor.
İzlenebilirlik
İzlenebilirlik önemlidir, Fransa 3 farklı platform kullanmaktadır:
1.Saha veterinerlerinden aşıyla ilgili verilerin toplanması,
2. Laboratuvarlardan verilerin toplarnması
3. Ördek işletmelerinden yerleşim, sayı, yaş, konum ve aşı durumu dahil olmak üzere çiftlikle ilgili verilerin tğplanması.
Tahmin modelini dikkate alarak, sadece 13 salgın tespit edildiğini, bazılarının yoğun ördek çiftlikleri alanlarında görülmesine rağmen yayılmadıklarını bildirmiştir.
Toulouse Üniversitesi’nden yakında yayınlanacak bir makaleye göre: “Aşılama yapılmaması durumunda, Fransa’da 2023/4’te beklenen salgın sayısının 487 (95% tahmin aralığı 273701) olduğu tahmin edilmektedir. Aşılama kampanyası, salgın sayısını 2023’te azaltmada etkili olmuş ve salgınlarda %95,9’luk bir düşüş sağlamıştır.”
Yumurta tavukları için umut vadeden bir aşı teknolojisi söz konusudur. Araştırmalar, HVTH5 aşılarının yakın zamanda yapılan bir çalışmada virüs bulaşmasını önlediğini göstermiştir. Aşı, inovo teknolojisiyle uygulanabilir ve acil aşılama hariç önleyici tedbirlerin bir parçası olabilir.
Avrupa’da son on yılda 5 büyük kuş gribi salgını yaşanmış, 2016/7’de 13 milyon, 2020/1’de 22 milyon ve 2021/2’de 46 milyon kanatlı itlaf edilmiştir. Bunların 21 milyonunun Fransa’da itlaf edildiğini, 4,5 milyon yumurta sürüsü, geri kalanların ördek sürüleridir.
2023 yılında 1 milyon yumurtacı ve 200 bin yarkanın kaybedilmiş ve bu sonuca ulusal sürüde 2021’e kıyasla %4,3’lük bir azalma söz konusudur.
Kuş gribine karşı aşırı duyarlı olan ördekler adeta bir virus bombası gibi çok fazla virus yaymaktadırlar. Sektörün mantalitesi ve endüstri kültürü, salgının yayılmasında önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kaynaklar
- Anon. (2005): Migration threatens to send flu South… https://www.nature.com › a…
- Anon. (1016): Migration routes hold key to spread of avian influenza, global . https://edinburgh-infectious-diseases.ed.ac.uk ›
- Anon. (2018): Role for migratory wild birds in the global spread of avian … https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov › …
- Anon. (2023): Vaccınatıon Of Poultry Agaınst HPAI – Part 1 https://www.efsa.europa.eu › sites › default › files › 7-3…
- Anon.(2023): France selects Boehringer Ingelheim for avian influenza … https://www.poultrymed.com ›
- Anon.Corredor, D. (2024): Vaccinatiion against avian influenza in France started a year ago. https://avinews.com › vacci.
- Demirözü, K. (2006) : Sınır Tanımayan Hastalık: Avian Influenza(Kuş Gribi) ISBN 975-00566-1-2 .
- Demirözü, K.(2007): Basınında H5N1 Kuş Gribi Salgını. Power Point sunu, Uluslararası Kuş Gribi Kongresi 02-05.Eylül 2007, Antalya
- Demirözü, K.(2016): Çalışma: “HPAI Göçmen Kuşlarda Daimi Değildir”-Çeviri- https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=104655 ve www.ciftlikdergisi.com.tr/hpai-gocmen-kuslarda-daimi-degildir.html, 23.11.2016 yayınlandı.
- Demirözü, K. (2017): AI H5N8 Avrupa’da Hızla Yayılıyor(Çeviri). https://www.ciftlikdergisi.com.tr/?p=108173 12.01.2017 yayınlandı.
- Demirözü, K.(2020): Nancy Beerens: “AI Hala Öngörülemez”- “ H5N8 virusu beklentilerimizi karşılamıyor ”- (Çeviri), 12.08.2020 tarihinde https://www.ciftlikdergisi.com.tr/h5n8-virusu-beklentilerimizi-karsilamiyor/ yayınlandı.
- Demirözü, K. (2020): AI’nın Dünyda Sektörün Yakasını Bırakmadığı Göz Ardı Edilmemelidir. Avian Influenza’nın (AI) dünyada sektörün yakasını bırakmadığı gözardı edilmemelidir – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr) 27.12.2020 yayınlandı.
- Demirözü, K. (2024): Avrupa’da Kuş Gribi. Natalie Kinsley; Cases of avian influenza declining in Europe, https://www.poultryworld.net › ..yararlanılmıştır. Avrupa’da kuş gribi – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi (ciftlikdergisi.com.tr) 16.09.2024 Tarinde yayınlanmıştır.
- Demirözü, K. (2024: Yabani Su Kuşlarının Dışkıları Kuş Gribi Virüsü Hava Yoluyla Bulaşır mı? Tony Mcdougal. Wild waterfowl faeces play limited role in airborne, https://www.poultryworld.net › News archive, yararlanıldı.
- Yabani Su Kuşlarının Dışkıları ile Kuş Gribi Virüsü Hava Yoluyla Bulaşır mı? – Çiftlik Dergisi 10.10.2024 Tarihinde Tarihinde yayınlandı,
- Demirözü, K. (2024): Sonbaharda Kuşların Göçü Kuş Gribi Yönünden Önemli Sonbaharda Kuşların Göçü Kuş Gribi Yönünden Önemi – Çiftlik Dergisi | Çiftlik Dergisi, 16.11.2024 tarihinde yayınlandı.
- Guerin, J.L and FVelkers, F. (2024): Practical aspects and consequences of vaccination against Highly Pathogenic Avian Influenza. https://scicom.favv-afsca.be › _documents › AH…
- Treena, H. (2024):Autumn migration threatens to boost avian influenza Poultry World https://www.poultryworld.net › ..
- Webby, R. (2024): H5N1: An Evolving Danger – The World and Avian Influenza https://www.onehealthtrust.org
