Bağcılığımızda, Fındıkta ve Yerleşim Yerlerinde Kokarca Böceği Tehlikesi
Son günlerde Türkiye’nin ilk biyosfer alanı olan Artvin’in Camili Köyü’nü saran kokarca böceği, sebze ve meyvelerde verimin düşmesine neden oldu. Böceğin yaydığı koku köy halkını da rahatsız ediyor. Sayıları oldukça fazla olan, ormandan tarlaya, evden ahıra neredeyse her yerden çıkan kokarca böceği, saldığı kötü kokunun yanı sıra tarım alanlarına da zarar veriyor.
Özellikle Gürcistan’a sınır komşu olan Güreşen, Muratlı ve Camili köylerinde oldukça fala bulunan kokarca böceği, yazın meyve ve sebzelere ve fındığa zarar verirken, havaların soğuması ile evleri istila etmeye başladı (TRT Haber).
Kahverengi kokarca böceği (Halyomorpha halys) Pentatomidae familyasından, Çin, Japonya, Kore Yarımadası ve Tayvan’a özgü bir böcek türüdür. Tür, Kuzey Amerika’da ilk kez Eylül 1998’de görülmüştür. Kahverengi kokarcaların larva ve yetişkinleri, birçok tarımsal ürün de dahil olmak üzere 100’den fazla bitki türünden beslenmektedir. Tür, 2010-11’e kadar Doğu Amerika Birleşik Devletleri’ndeki meyve bahçelerinde görülen bir haşereydi.Türün etkisiyle, Amerika Birleşik Devletleri’nin Orta Atlantik bölgesindeki bazı meyve yetiştiricileri mahsullerinin% 90’ından fazlasını kaybetmiştir. Günümüzde Kuzey Amerika’nın birçok yerinde görülen tür, son zamanlarda Avrupa ve Güney Amerika’da da çoğalmaya başlamıştır.
Böceğin kokusu “kişniş gibi kokan, keskin bir koku” şeklinde karakterize edilmiştir. Karnındaki deliklerden koku yayabilen böcek, bu yeteneğini kuş ve kertenkelelere karşı bir savunma mekanizması olarak gelişmiştir. Bununla birlikte, böceği yaralamak, böceği hareket ettirmeye çalışmak veya sadece böceğe dokunmak bile koku salınımını tetikleyebilir. İnsan vakalarına ilişkin raporlar nadirdir, ancak kokarca böceğinin vücut sıvıları toksiktir ve insan derisi ve gözleri için tahriş edicidir. Kokarca böceği kaynaklı kornea iltihabı vakası bildirilmiştir. (“Kahverengi Kokarca Böceği”, Vikipedi)
Tür Türkiye’de ilk defa Levent, İstanbul’dan Eylül 2017’de daha sonra Ekim 2017’de Artvin’de saptanmıştır. Zamanla Doğu Karadeniz illerine yayılan tür, Ocak 2020 verilerine göre Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Samsun ve Yalova illeri başta olmak üzere 8 ildeki 46 ilçede görülmüştür. Türkiye’de özellikle fındık bitkisine zarar veren kahverengi kokarca, özellikle fındıktaki kalite ve verimi yüzde 50 düşürmesi beklenmektedir. İstilacı Kokarca böceği sürülerinin çıkardığı yüksek sese ve koku yerleşim yerleri için de önemli tehdit oluşturmaktadır. Familyadaki diğer türlere kıyasla kahverengi kokarca böceğinin sonbaharda evleri istila etme olasılığı daha yüksektir. Eve girdikten sonra kış uykusu moduna geçer ve kışın geçmesini beklerler, ancak genellikle evin içindeki sıcaklık aktif olmalarına neden olur.
Tür ile kimyasal mücadeleden, bağlarda ve yerleşim alanlarında biyolojik dengeyi bozabileceğinden kaçınılması gereklidir. Kokarca böceğine karşı biyolojik mücadelede kullanılabilecek bir eşekarısı türü İsviçre’de yapılan araştırmalarda 2017 yılında keşfedilmiştir. Türkiye’de de benzer bir çalışmanın yapılması yerinde olacaktır.
Prof.Dr. İ. Hamit HANCI, Adli Bilimciler Derneği Başkanı
Av.Dr. Alp ASLAN, ADBİD Adli Yöneylem Komisyonu Bşk.
