Mikroskopların Veteriner Hekimlikte Kullanım Alanları

“Mikroskopların Veteriner Hekimlikte Kullanım Alanları”

Dr.med.vet. Seçil Çabuk

Bizler veteriner hekim olarak hangi hastalığın nedenini araştırıyorsak, hangi hastalığın patojenitesini arıyorsak, hemen hücreye bakıyoruz ve aradığımızı hücrede buluyoruz. Bu yüzden hücrelerin incelenmesi konusundaki teknolojinin ilerlemesi ve gelişmesi biz hekimleri doğru teşhise götüren bulguları elde etmemize olanak sağlaması açısından önem taşımaktadır.

Veteriner hekimlik dahil tüm hekimlik dallarında doku, organ ve sistem fonksiyonu hakkında edinilen bilgilerin temeli hücre ve hücre yapılarındandır. Bilindiği gibi hücreler gözle görülemeyecek kadar küçük yapılar olduklarından incelenmeleri için çeşitli aşamalardan geçirilip böylece mikroskop altından incelenebilir düzeye getirilmeleri gerekir. Bu yüzden bilim insanları tarih boyunca canlının en küçük yapı taşı olan ve gözle görülemeyen bu yapıları görünür hale getirip, canlı ve dolayısıyla yaşam ile ilgili bilgileri edinmek için mikroskoplar üretme çabasında olmuşlardır.

Tarihteki ilk mikroskop Hooke tarafından üretilmiştir. Hooke bir silindir içerisine yerleştirdiği merceği ve oküleri, bir yağ lambası (ışık kaynağı) ve su dolu küre (kondensör) yardımıyla, ince kesilmiş şise mantarı dilimleri üzerine odaklayarak gördüğü yapıyı hücre olarak isimlendirmiştir. Geçmişten günümüze tüm mikroskoplar arasında görüntü itibariyle çok büyük farklar olmasına rağmen, görüntülemenin temel prensibi aynıdır. Büyütmenin en bilinen aracı büyüteçtir. Objeden yansıyan paralel ışık ışınları, lensten geçerek odak noktasına kırılır ve retineda görüntü oluşturur. Mikroskoptaki bu prensip de büyüteçtekine benzemekle birlikte bazı farklılıklar gösterir. Örneğin mikroskopta ambient ışık yerine, belli bir ışık kaynağı kullanılır. Aydınlatma ışığı bir yoğunlaştırıcı görevi gören kondensör lens yardımıyla numuneye odaklanır. Numuneden geçen ışık ışınları objektif lens tarafından bir defa büyültülür. Bu ışık demetleri mikroskop tüpünden okülere ulaştıktan sonra ikinci büyütmeye uğrar ve final görüntüyü oluşturur. Dolayısıyla oluşan görüntü aslında numunenin iki kez büyültülmüş görüntüsüne aittir.

DİĞER HABERLER

Domates ihracatına getirilen yasak kaldırılmazsa tüketici domatesi seneye 100 liraya yiyemez

Mikroskop çeşitleri ve veteriner hekimlikte kullanım alanlarına bakacak olursak,

Stereomikroskop: Hücrelerin sadece yüzey alanlarını incelemede kullanılır. Özellikle in vitro fertilizasyon uygulamalarında, preparat hazırlık aşamasında, dokuların küçültülmesinde kullanılır.

Aydınlık alan mikrokobu (ışık mikroskobu): Bakteriyoloji, patoloji, histoloji, nematoloji, parazitoloji, biyokimya, mikrobiyoloji laboratuvarlarından en sık kullanılan mikroskop türüdür.

Karanlık alan mikroskobu: Hücre süspansiyonlarında, hücrelerin (bakteri, protozoa) görüntülenmelerinde, hücre kültürlerinde hareketlilik tespitinde, In situ hibridizasyon tekniğinde, sıvılarda içerik incelenmesinde kullanılır.

Faz-kontrast mikroskobu: Genellikle boyanmamış canlı hücrelerin incelenmesinde, hücre içi yapılan incelenmesinde, yüksek büyütmedeki detayların incelenmesinde, silia ve flagelleum gibi hücre membranı farklılıklarının incelenmesinde kullanılır. (Şekil 1)

Şekil 1. Embriyonal kök hücrelerinin Faz-kontrast mikroskobu altındaki görünümleri

Diffarensiyal Interferans Kontrast Mikroskobu: İleri teknoloji kullanılan deneysel araştırma laboratuvarlarında kullanılır.

Polarizasyon (kutuplaştırma) mikroskobu: Molekül içeren doku yapılarının incelenmesinde kullanılır.

Floresan mikroskobu: Moleküler düzeyde hücre ve doku içeriğinin belirlenmesi örneğin DNA ve RNA’nın hücre içi konumu), maddelerin hücre ve dokulardaki yoğunluğunun belirlenmesi, ışık mikroskobunda boyama yöntemiyle ayırt edilemeyen hücre içi/dışı elemanlarının gösterilmesinde kullanılır. (Şekil 2)

Şekil 2. Endothel hücrelerinin floresan mikroskobu altındaki görüntüsü

Konfokal mikroskobu: Canlı hücre görüntüleme, hücre ve doku için protein trafiğini görüntüleme, floroformlarla işaretlenen protein gen yapıları ve onların hareket ve pozisyonlarını görüntüleme, hibridizasyon ve floresan PCR’ın kullanıldığı kromozom üzerinde gen lokalizasyonlarını saptamada, subselüler fonksiyon analizlerinde kullanılan mikroskop türüdür (Şekil 3)

DİĞER HABERLER

Ukrayna'da anlaşma imzalandı

Şekil 3. Dentritik hücrelerin konfokal mikroskop altındaki görünümleri

Elektron mikroskobu: Yüksek çözümleme gücü özelliğinden faydanılarak hücre içi organellerin ( mitokondri, golgi aparatı, endoplazmik retikulum gibi) yapıları (Şekil 4), bu organellerin hücre içerisinde dağılımları, organellerin diğer oraneller ile komşuluğu, organellerin fonksiyonel ilişkileri, çekirdeğin yapısı, hücre membranın bütünlüğü, hücre membranındaki değişiklikler ve dokuların organizasyonlarının ortaya konmasında kullanılır. Bunların dışında patolojik durumların tespitinde kullanım olanağı bulunmaktadır. Örneğin renal biyopsilerin değerlendirilmesinde, glomerüler bozukluklarının, bazal membran kalınlaşmalarının, mezengial değişikliklerin, immun kompleks birikimlerinin tanımlanmasında kullanılır. Ayrıca virus enfeksiyon etkeninin dokularda tanımlanmasında, Ca (kalsiyum), Mg (magnezyum), Na (sodyum), Zn (çinko) ve K (potasyum) gibi hücre içi iyon konsantrasyonunun değişimlerinin ölçülmesinde kullanılır.